Over tweestrijd in de letteren

De jongen, zijn verhalen en zijn volk

Er was eens een jongen die verhalen vertelde. Ze borrelden op, uit Het Grote Niets. Of hingen in flarden in de lucht boven de hoofden van de volwassenen, totdat hij ze als lapjes aaneenreeg. Of ze stegen op uit foto’s van een boek, brandden zich in zijn ogen. Hij droomde ze, schreef en tekende, niets kon hem stoppen. Hij kon zichzelf niet eens stoppen. Zo gaat dat met grote drang en een missie. De jongen wist namelijk nog maar net dat hij niet gewoon een jongen op zichzelf was. Maar dat hij deel uitmaakte van een groter geheel dat zelfs zijn familie oversteeg. Een volk. Een volk met een trauma dat hij zelf niet meegemaakt had. Een trauma dat zijn familie overleefd had, maar dat niet iedereen even erg doorleefd had. Daarom was het altijd pijnlijk of ongemakkelijk als erover gesproken werd. Vooral als er mensen waren die op de hiërarchische ladder van het leed een hoop treden hoger stonden. En waar stond hij dan als tweede generatie? Onderaan? Ernaast? Erachter, ervoor, erboven? In het midden?

Tweestrijd

Hoe meer de jongen te weten kwam over de oorlog hoe hoger de berg leek waar de overlevenden op terugkeken, niet meer in staat de vreugde van daarvoor en de levens van hun voorouders te zien. En ook niet in staat die berg de rug toe te keren, want zijn schaduw tikte altijd op je schouder. De jongen wilde hen helpen. Met zijn verhalen over hoe het vóór die oorlog was en nu kon zijn. Met humor. Zodat ze wel over die berg zouden kunnen kijken. Maar hoe hij ook zijn best deed, angst, wantrouwen, woede en cynisme lagen op de loer. Wie ben je in de collectiviteit waar je deel van uitmaakt, zonder dat je alle collectieve gebeurtenissen zelf hebt meegemaakt? Welke stem heb je in het grotere verhaal van je volk als je onder andere omstandigheden dan je (voor)ouders opgroeit? En moet jij dat trauma ook meeslepen? Het zijn vragen die de jongen probeert te beantwoorden als hij ouder wordt. Zal de tweestrijd die in hem woedt, over wel of niet tot een volk (willen) behoren en over wel of niet die oorlog los kunnen laten, gesust worden?

Ik heb die jongen ontmoet. Het was in een verhaal (hoe kan het ook anders). Wat een innemende, grappige stem! Wat een fantastische verhalen over zijn volk! Wat een aandoenlijke, maar belangrijke boodschap! Ik moest en zou de schrijver ontmoeten. Zo geschiedde.

Nu ligt er een boek en ben ik de trotse uitgever van Het Grote Niets van Nadav Vissel! Een coming of age waarin het thema van de vooruitgeschoven Boekenweek ‘tweestrijd’ prachtig getoond wordt. Juist in tijden waarin we op scherp staan, is een tragikomisch verhaal waarin iemand zijn best doet los te komen van een collectief trauma een verademing. En ik hoop dat nog velen met mij dit verhaal zullen gaan lezen.

Het stormde in elk geval al de Boeken-top 10 van Het Parool in en staat nu op nummer 1, had een succesvolle signeeractie bij boekhandel Scheltema in Amsterdam en kreeg onder andere in Het Parool, Dagblad van het Noorden, NIW en op Hebban al persaandacht, maar ik hoop op meer. Nu het Voorwoord van de Boekenweek gestart is, besteed ik graag aandacht aan dit boek. Bovendien gaan we alweer richting de herdenkingsmomenten 4 en 5 mei. Geen mooier moment om dit boek erbij te pakken.

Juliette van Wersch, uitgever Signatuur