In gesprek met Kim Moelands over haar nieuwe roman Schaduwleven

Gefeliciteerd Kim, met je nieuwe boek: Schaduwleven. Het boek is af, hoe voelt dat nu?

Hoewel Schaduwleven mijn zesde boek is, is het toch weer heel bijzonder. Het schrijfproces voor dit boek ging om allerlei, veelal gezondheidsredenen, met horten en stoten en ik ben ontzettend opgelucht en ook wel een beetje trots dat ik het toch heb weten af te maken. Het voor het eerst vasthouden van een nieuw boek blijft toch een gevoel dat zelfs voor mij als schrijfster niet te beschrijven valt. Elk boek is bijzonder omdat het enerzijds zijn eigen verhaal vertelt, maar ook omdat het de deur weer openzet voor nieuwe verhalen. De ruimte die in mijn hoofd vrijkomt als ik een boek heb afgerond vult zich vrijwel meteen weer met nieuwe verhalen.

Dit is je allereerste roman, na twee non-fictieboeken en drie thrillers. In hoeverre week het schrijven van dit boek af van je eerdere boeken? Heb je dingen anders gedaan, of juist niet?

Ik denk dat het schrijfproces van Schaduwleven het meeste leek op dat van mijn debuut Ademloos. Beide boeken heb ik geschreven op basis van filmische scènes en dialogen die in mijn hoofd kwamen zonder dat daar nog structuur of samenhang in zat. Het schrijven ging bij beide boeken niet chronologisch. Bij Ademloos was het echter op de een of andere manier veel gemakkelijker om er een vloeiend en kloppend geheel van te maken. Bij Schaduwleven ging dat moeizamer en was het soms echt een worsteling, en op die momenten was het fijn om te sparren met mijn redacteur. Samen brachten we structuur en ritme in het verhaal aan waardoor ik weer verder kon. Dat is voor mij ook de magie tussen een auteur en een redacteur. Een kritische meelezer tilt je naar een hoogte die je in je eentje niet bereikt zou hebben.

Het schrijven van mijn drie thrillers ging veel gestructureerder. Die heb ik wel chronologisch geschreven. Ik denk dat het hem er toch in zit dat die verhalen verder bij me vandaan staan en niet zo emotioneel beladen waren. De gemene deler voor al mijn boeken is dat ik van tevoren nooit weet hoe een verhaal afloopt. Op basis van wat ijkpunten begin ik met schrijven en dan neemt het verhaal me mee. Personages beginnen tegen me te vertellen terwijl er in mijn hoofd een film meespeelt. Ik kijk naar die film, verdwijn erin en beschrijf wat ik ‘zie’. Dat leidt vaak ook voor mezelf tot verrassingen waar ik geen rekening mee had gehouden.

Schaduwleven gaat over een vrouw die in een relatie terechtkomt die langzaam maar zeker op een nachtmerrie uitdraait waaruit niet valt te ontsnappen. Hoe zou jij deze Elena omschrijven?

Elena is een intelligente, lieve en ook wel wat dromerige vrouw. Ze heeft humor, is ambitieus en heeft sterke en onzekere kanten. Haar zwakke plek is dat ze door een trauma uit haar jeugd chronisch aandachttekort heeft gehad. Ze is altijd maar op zoek naar de erkenning die ze van haar ouders niet kreeg. Die erkenning vindt ze bij Daniël, die daar handig op inspeelt om haar voor zich te winnen. Langzaam en heel geraffineerd trekt hij haar zijn web in tot ze geen kant meer op kan. Is ze sterk genoeg om te ontsnappen?

Voor deze roman heb je je verdiept in de levens van vrouwen die in een relatie zitten met een man met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, net zoals jouw hoofdpersoon Elena. Kun je iets vertellen over dat onderzoek?

Ik heb een groot aantal vrouwen gesproken die in een relatie met een narcist zaten of er net uit waren. Om privacyredenen kan ik daar verder niet veel over zeggen. Naast die verhalen heb ik uiteraard heel veel gelezen over het onderwerp (fictie en non-fictie), zowel in boekvorm als online. Ik vind het altijd prettig om voorafgaand aan het schrijven van een nieuw boek veel te lezen over de thema’s die een rol spelen in mijn boek. Het lezen brengt me in de juiste sfeer en geeft me feeling met het onderwerp. Hoe dichter ik bij het moment van de beruchte ‘eerste zin’ kom, hoe onrustiger ik word; ik trek dan het ene na het andere boek uit de kast, lees een paar hoofdstukken, zet het weer terug. Uiteindelijk word ik zo gek van mezelf dat ik maar ga schrijven. Ook tijdens het schrijven lees ik veel, maar dan ben ik wel zo tot rust gekomen dat ik weer keurig elk boek dat ik pak van a tot z uitlees.

Een boek dat me echt naar de strot vloog in voorbereiding op Schaduwleven was het boek Mijn ex, mijn stalker van Kate Brennan. Het is ruim tien jaar geleden verschenen en ik vond het in mijn boekenkast. Het zijn de goed geschreven memoires van een vrouw die wordt gestalkt door haar ex en dat gaat zo ver dat ik het af en toe echt Spaans benauwd kreeg tijdens het lezen. Ook deze man was een rijke zakenman die zijn macht en geld inzette om haar volledig kapot te maken, en hoewel hij in het boek wordt neergezet als een stalker, is hij overduidelijk een narcist. Ook de boeken van Mjon van Oers heb ik vaak opengeslagen. Zij wordt gezien als een autoriteit op het gebied van narcisme in relaties.

Wat was het opvallendste wat jij hebt geleerd over deze aandoening, narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Dat een narcist nooit verandert, omdat hij dat simpelweg niet kan. Narcisme is een stoornis die niet te genezen valt. Op hersenscans van deze mensen zijn ook afwijkingen te zien. Een narcist heeft geen geweten en empathie en is niet in staat om echt lief te hebben of mee te leven met anderen. Een narcist doet alleen maar dingen waar hij zelf beter van wordt. Een narcist ziet alles als een spel dat hij wil winnen. Hij is een kat die maar met een muis blijft spelen en daar nooit genoeg van krijgt. Heb niet de illusie dat hij van je houdt, ook al zegt hij het nog zo vaak en overtuigend tegen je. Een narcist is Jekyll & Hyde. Hij kan sociaal wenselijk gedrag uitstekend en geloofwaardig imiteren en weet dat ook nog eens heel charmant te doen. Daardoor is het bijna onmogelijk om door zijn leugens en bedrog heen te prikken. Zijn slachtoffers worden daardoor vaak niet geloofd en staan er doorgaans helemaal alleen voor. Daarom vond ik het ook zo belangrijk om dit boek te schrijven. Ik wilde de vrouwen die slachtoffer zijn van een narcist een stem geven en mijn lezers niet alleen laten lezen maar ook laten voelen hoe het is om te leven met een narcist. Op die manier hoop ik meer begrip te kweken voor de slachtoffers.

Het boek bevat een aantal schokkende scènes. Hoe realistisch is jouw beschrijving van het leven van hoofdpersoon Elena? Was ‘geloofwaardigheid’ belangrijk voor jou tijdens het schrijven van het boek?

Geloofwaardigheid is voor mij altijd het uitgangspunt als ik een boek schrijf. Het hoeft niet echt te zijn gebeurd, maar het moet wel aannemelijk zijn dat het echt gebeurd zou kunnen zijn. Ik heb alle verhalen van slachtoffers, feitelijke kennis en mijn eigen fantasie in de blender van mijn hoofd gegooid en daar is Schaduwleven uit voort gekomen. Het is dus een verzonnen verhaal, maar de ellende die Elena moet doorstaan wijkt niet af van de gruwelijkheden die ik heb gehoord van echte slachtoffers. De omschrijving van het leven van Elena is dan ook heel realistisch. De manipulaties, de leugens, de bedreigingen en het geweld zijn in het echt minstens zo erg, zo niet erger. Ze zeggen weleens dat de werkelijkheid de fantasie overtreft en in dit geval is dat helaas ook zo.

Kun je vertellen wat het schrijven van dit verhaal voor jou persoonlijk heeft betekent? Was het moeilijk om over zo’n zwaar onderwerp te schrijven op een manier die recht doet aan de verschrikkingen die talloze vrouwen dagelijks in werkelijkheid moeten ondergaan? Was het moeilijk om je daarin in te leven?

Ik beschik over een groot empathisch vermogen. Voor mijn schrijfwerk is dat een zegen, voor mezelf niet altijd even handig – ik heb nogal eens de neiging om het leed van de wereld op mijn schouders te nemen J. Maar ik vind het oprecht heel belangrijk om ook buiten je eigen veilige bubbel te kijken en te zien wat er nog meer te koop is in de wereld. Elke dag weer prijs ik mezelf gelukkig omdat ik het zo goed heb samen met mijn fantastische man met wie ik alweer elf jaar getrouwd ben en ik realiseer me maar al te goed dat er ook vrouwen zijn die dat geluk niet hebben. Ik wil mijn ogen daar niet voor sluiten en hun verhaal niet alleen vertellen, maar het mijn lezers ook echt laten voelen. En om een verhaal onder de huid van je lezers te kunnen laten kruipen, moet ik het eerst onder mijn eigen huid voelen. Als ik schrijf dan vereenzelvig ik me volledig met de personages in mijn boek, ik word die persoon. Ik doorsta zelf al hun emoties en voel hun angst, hun pijn, hun verdriet, letterlijk in mijn eigen lijf. Dat maakte het schrijven van Schaduwleven extra zwaar en regelmatig had ik ook echt even een pauze nodig om weer mijn eigen blije ik te worden. Je moet oppassen dat fictie en realiteit niet te veel door elkaar gaan lopen. Daarom is het voor mij heel belangrijk om mijn schrijftijd te begrenzen. Als ik schrijf dan verdwijn ik in mijn personages en leef ik in hun fictiewereld. Ik ben dan ook niet aanspreekbaar en moet na het schrijven ook echt weer even ‘landen’ in de echte wereld. Eigenlijk klinkt dat best schizofreen hè, haha.

Schaduwleven is een boek over de kracht van een vrouw om tegen de stroom in voor zichzelf en haar kinderen te blijven strijden. Herken je dit? Is dat iets wat jou aansprak in dit verhaal?

Dat tegen de stroom in blijven vechten was juist wat me heel erg aansprak. Ik doe dat zelf ook al mijn hele leven, al vecht ik op een andere manier voor mijn leven. Ik word niet dwarsgezeten door een narcist maar door een slechte gezondheid en een beperkte levensverwachting. Net als Elena ben ik vaak grenzen overgegaan om mijn doel te bereiken en bleef ik hopen op betere tijden en zoeken naar lichtpuntjes. Elena kan net als ik niet tegen onrecht. Wat haar en haar kinderen wordt aangedaan is vreselijk. Op de momenten dat ze diep in de put zit, trekt haar liefde voor haar kinderen haar er weer uit. Ik kom zelf altijd weer uit de put door mijn man Jan. Zijn liefde geeft me zoveel kracht. Liefde is een heel sterke reddingsboei en laat je dingen doen waarvan je niet dacht dat je ertoe in staat was.

Last but not least: we hopen natuurlijk dat heel veel lezers zich nu op Schaduwleven gaan storten, maar wat komt hierna? Heb je al plannen voor een nieuw boek? Of heb je misschien nog een droom die je zou willen verwezenlijken op schrijfgebied?

Plannen heb ik altijd en ik sta altijd open voor nieuwe uitdagingen. Er spookt een idee voor een thriller in mijn hoofd rond, maar de komende tijd ga ik eerst werken aan een jeugdnovelle. Het is de bedoeling dat die in het najaar verschijnt. Mijn grote droom op schrijfgebied is toch wel het afmaken van het kinderboek dat ik al ruim tien jaar in mijn hoofd heb. Ik heb er met tussenpozen al een stuk van geschreven, maar er is altijd wel weer een excuus om het terug in de la te stoppen. Ik denk dat het met koudwatervrees te maken heeft. Het idee in mijn hoofd is zo gaaf dat ik bang ben dat ik het niet goed over kan brengen op papier. Bovendien ben ik iemand die het beste presteert onder de druk van een deadline. Omdat ik nog geen uitgever heb gezocht voor het boek is er nog geen deadline en dus ook geen stok achter de deur om het nou echt eens af te gaan maken. Maar een mens moet wat te dromen over houden, hè? J