Door Anne Everard, redacteur Uitgeverij Signatuur
Het is niemand ontgaan: de dood van de zwarte man George Floyd, die om het leven kwam door politiegeweld van een witte agent. Wereldwijd wordt actie gevoerd en wordt opgeroepen een stem te laten horen tegen institutioneel racisme.
Dit actievoeren is hard nodig. Ook het proberen te begrijpen wat racisme is, is essentieel. Boeken kunnen daarbij helpen. Zoals Ferhaan Kajee, boekverkoper bij Savannah Bay, mooi zei: ‘De boekhandel heeft de belangrijke taak om de samenleving te informeren, inzichten te geven en de geest van de mens te verruimen. De boodschap dat we gelijk moeten worden behandeld ongeacht hoe we eruitzien, wie we zijn en waar we in geloven, staat letterlijk in de boeken die wij verkopen. Het is onze plicht als boekenvakkers om deze inclusieve rol in de samenleving, juist vandaag, met verve te vervullen.’
Als Uitgeverij Signatuur hebben wij onszelf de missie gesteld om boeken uit te geven die de wereld dichterbij brengen. Om lezers de ogen te kunnen openen voor perspectieven die zij nog niet kenden en om bewustzijn te creëren. Zodat je, via boeken, je geest kunt verruimen, je empathie kunt vergroten.
Dat had ik bijvoorbeeld bij De ondergrondse spoorweg van Colson Whitehead, dat ik vorig jaar las, maar ik moest ook denken aan het boek Washington Black van de Canadese auteur Esi Edugyan, dat we zelf hebben uitgegeven. Deze roman gaat over het leven van slaven in de eerste decennia van de negentiende eeuw, waarbij de auteur het begrip ‘vrijheid’ bevraagt.
Washington Black wordt in gevangenschap geboren op een suikerplantage in Barbados. Wanneer hij elf wordt, maakt de excentrieke Titch Wilde, de broer van zijn brute meester, hem tot zijn persoonlijk bediende. Hij behandelt Washington als een echt mens. Maar dan komt Washington in gevaar. Titch komt erachter dat witte en zwarte mensen voor de wet niet gelijk zijn. Ze besluiten te vluchten. Die ontsnapping is het begin van een ongelooflijke reis, waarbij Washington op zoek is naar echte vrijheid. Wat betekent het om vrij te zijn? Wat is vrijheid, als andere mensen jou door je huidskleur nog als slaaf zien, ook al ben je ontsnapt uit gevangenschap? Vrouwkje Tuinman stipte het mooi aan in Trouw: ‘Hoeveel Washington ook beleeft en leert, hoeveel geluk hij ook heeft, aan het vreselijke lot van de mensen waar hij vandaan komt, kan hij helemaal niets veranderen. […] Juist door Wash zo’n unieke levensloop te gunnen, ontdekkingen te laten doen en reizen te laten maken […] vergroot Edugyan het contrast met het wrede dagelijks bestaan dat voor alle andere plantagebewoners gewoon doorgaat.’
In een interview zei Esi Edugyan: ‘Ik denk dat veel mensen op de hoogte zijn van slavernij, maar alleen in abstracte zin. We weten wat er is gebeurd en gaan door met het leven, al deze vreselijke dingen hebben in het verleden plaatsgevonden. Maar deze dingen hebben vandaag de dag nog invloed op ons leven. Daarom moest ik dit verhaal op papier krijgen. De lezer moet diezelfde pijn ervaren, zich erdoorheen worstelen. Ik wil dat de lezer zoveel mogelijk kan voelen hoe het zou zijn om zich in een vergelijkbare situatie te bevinden.’
Haar roman heeft mij in elk geval aan het denken gezet. Wat betekent vrijheid vandaag de dag, als we onderdeel zijn van een systeem waarin racisme aan de orde van de dag is? Zoals Tzum schreef: ‘Edugyan heeft een heldere boodschap, namelijk: vraag je eens af wat het betekent om met een last van eeuwen te moeten leven; om je in te vechten in een maatschappij die je op ras beoordeelt.’ Hopelijk kan een boek als Washington Black iets bijdragen aan het bewustzijn over racisme.