Hoax

‘Wappie’ lijkt te suggereren dat er geestelijk iets mis is met complotdenkers; het woord heeft dezelfde connotatie als ‘gekkie’. In de psychologie zijn veel mentale stoornissen bekend, maar zo’n stoornis wordt niet zomaar, over één nacht ijs, op een persoon geplakt. Ieder mens heeft weleens een waanidee, voelt zich weleens boos, verdrietig of juist heel uitgelaten. Dat maakt een persoon niet meteen schizofreen, depressief of manisch. Je kunt pas spreken van een stoornis op het moment dat een bepaalde eigenschap zo sterk aanwezig is en zo het leven van een persoon overheerst, dat het normale dagelijkse functioneren van die persoon substantieel belemmerd wordt. Dus als een persoon dermate vol waanideeën zit, of last heeft van negatieve stemmingen, dat het de relaties, het werk en het welzijn van die persoon voor een langere periode negatief beïnvloedt, kun je aan een stoornis gaan denken.
Natuurlijk bestaan er vrij extreme complotdenkers bij wie je ernstig rekening moet houden met de mogelijkheid dat ze een stoornis hebben. Een voorbeeld is Max van den B., die op een intimiderende manier met een brandende fakkel naar het huis van minister Kaag was gegaan en daar leuzen riep als ‘nsb, weg ermee!’ en ‘Stop deze massamoord!’ Het was een angstige avond voor de minister en haar gezin. De kinderen van de minister waren bang dat hun huis in brand zou worden gestoken.
Diezelfde ‘fakkeldrager’ had eerder een topambtenaar met de dood bedreigd na ongefundeerde beschuldigingen van pedofilie.
Ook had dezelfde man al voor de deur van minister Hugo de Jonge gestaan – die actie had wat minder impact, aangezien de minister op dat moment niet thuis was. De acties van de fakkeldrager gingen zover dat hij tot een halfjaar cel is veroordeeld. Tijdens de rechtszaak maakte deze man een verwarde indruk en betuigde hij geen enkele spijt. Hij zei bijvoorbeeld: ‘Ik wil licht brengen in de duisternis, ik kom laten zien dat God groter is dan Klaus Schwab van het World Economic Forum en groter dan Bill Gates. Het is mijn plicht Kaag aan te spreken. Ook bij haar deur. Politici moeten uit hun roes komen en een keuze maken. De illuminati maken een grote wereldregering. Het World Economic Forum doet mee en Kaag is daar lid van.’
Tijdens de rechtszaak bleek de fakkeldrager te lijden aan schizofrenie en regelmatig psychoses te hebben.
De vraag is echter niet of er complotdenkers bestaan die een stoornis hebben – natuurlijk bestaan die. De vraag is eerder of een stoornis een noodzakelijke voorwaarde is om in ongefundeerde complottheorieën te geloven. Dat is niet het geval. Als dat zo zou zijn dan zouden we in een behoorlijk gekke maatschappij leven. In een nationaal representatieve steekproef van Ipsos in mei 2020 bleek dat 15 procent van de Nederlandse bevolking op dat moment geloofde dat het coronavirus een biowapen is dat door mensen in een laboratorium gemaakt is.
Dat lijkt misschien veel, maar in sommige andere landen lagen deze percentages nog een stuk hoger. In diezelfde maand bleek 26 procent van de Canadezen dit te geloven; in Australië lag het percentage zelfs op 39 procent. In de Verenigde Staten is ook zo’n steekproef gedaan maar was de vraagstelling iets anders. Daar werd aan burgers gevraagd of de pandemie door mensen gepland was. In juni 2020 gaf 25 procent van de Amerikanen aan dit te geloven.