Het overlijden overleven

DEEL I. HET MOMENT VAN OVERLIJDEN TOT EN MET HET AFSCHEID

1. Wat te doen en beslissen direct na het overlijden?
2. Communiceren met de buitenwereld tijdens de eerste vierentwintig uur 24
3. Een uitvaartondernemer selecteren
4. Begraven, cremeren of resomeren
5. Het afscheid organiseren
6. Voor jezelf zorgen in de eerste week na het overlijden
7. Voor jullie kinderen zorgen in de eerste week
8. De betrokkenheid van (schoon)familie en vrienden

DEEL II. EN NU VERDER

1. Financieel gedoe na het overlijden
2. Praktisch gedoe na het overlijden
3. Eigen gedoe na het overlijden
4. Jullie kinderen begeleiden na het overlijden
5. Werkgedoe na het overlijden
6. De betrokkenheid van (schoon)familie en vrienden na het overlijden
7. Op vakantie gaan na het overlijden
8. Herinneren en gedenken van je partner

DEEL III. HET ZIEKBED

1. Financieel gedoe tijdens het ziektebed
2. Praktisch gedoe tijdens het ziektebed
3. Eigen gedoe tijdens het ziektebed
4. Jullie kinderen begeleiden tijdens het ziektebed
5. Werkgedoe tijdens het ziektebed
6. Medisch gedoe
7. De betrokkenheid van (schoon)familie en vrienden tijdens het ziektebed

Een nachtmerrie is net werkelijkheid geworden: je partner is overleden of jullie hebben net gehoord dat hij of zij een terminale ziekte heeft. Wat nu? Wat moet je doen? Wat gaat er allemaal op je afkomen?

Of je het hebt zien aankomen of niet, dit drama dat jullie gezin treft, zet jouw leven en dat van je gezin op zijn kop. In emotionele en in praktische zin.

De gevoelens die hierbij komen kijken zijn overweldigend en niet in één zin, in één hoofdstuk of zelfs in één boek te vatten. Die gaan we hier daarom ook niet specifiek bespreken, laat staan ‘oplossen’. Dit is daarom geen handleiding om je verdriet te verwerken of het gemis een plaats te geven. Daar heb je vooral veel tijd voor nodig, en de steun van familie en vrienden. En uiteraard zijn er andere boeken die specifiek over rouwverwerking gaan, en zijn er professionele hulpverleners op dat gebied.

Wél hopen we handvatten aan te reiken om om te gaan met alle praktische zaken rondom het overlijden van je partner. Van alle dingen waarvan je misschien denkt: wat? Hoe? Wanneer? En ook: waarom? De focus ligt op zaken die je kunt vastpakken en regelen. We behandelen vragen zoals: wat is het eerste dat ik moet doen na het overlijden van mijn partner? Wat zijn de implicaties en kosten van cremeren versus begraven? Hoe communiceer ik met ‘de buitenwereld’? Op welke wijzen kan ik samen met onze kinderen hun overleden ouder herdenken? Wat doe ik met de socialmedia-accounts van mijn partner? Maar ook: hoe kom ik de vakanties door, tot en met: wanneer en hoe ga ik weer daten?

Om de bespreking van deze praktische zaken te vergemakkelijken en enigszins orde in de chaos te scheppen, bevat het boek veel overzichten en lijstjes. Geen kant-en-klare oplossingen, ‘beste’ keuzes of absolute waarheden, wel nuttige informatie en tips om je structuur en houvast te bieden. Het zijn ideeën en hulpmiddelen die zijn gebaseerd op onze eigen ervaringen en die van andere weduwen en weduwnaars. Ook hebben we ervaringen en adviezen verwerkt van mensen die vanuit hun beroep een bepaalde rol hebben in de periode rondom een overlijden, zoals een uitvaartondernemer, huisarts, werkgever of schooldirecteur.

Sommige zaken zullen misschien als vanzelfsprekend of als een ‘inkoppertje’ overkomen. Echter, voor weduwen en weduwnaars voelt dat vaak niet zo, omdat de chaos in het dagelijks leven en de mist in het hoofd op dat moment overheersen. Dit boek is daarom bedoeld als een eigentijdse, praktische handleiding met tips en ideeën voor de ‘regelzaken’ die op je afkomen tijdens een eventueel ziekbed en na het overlijden van je partner. Een boek dat wijzelf allebei hebben gemist toen onze mannen ziek waren en overleden.

Hoewel lijstjes handig en overzichtelijk zijn, kunnen ze wel de indruk wekken dat het afvinken daarvan een mechanisch proces is met allemaal duidelijke stappen en beslissingen. Dat is – helaas – niet het geval. De periode rondom het overlijden van je partner en daarna is voor iedereen een heel persoonlijke beleving met eigen vraagstukken. Om dat perspectief te geven, bevat elk deel persoonlijke anekdotes en verhalen, van ons en van andere lotgenoten. Ook deze bevatten niet ‘de waarheid’, maar zijn mogelijk wel een punt van herkenning of erkenning, en bieden misschien inspiratie voor hoe je het zelf kunt aanpakken. Daarnaast delen we persoonlijke verhalen en tips van verschillende mensen in de kring rondom de overgebleven partner: (schoon)familie, vrienden en mensen met een ‘officiële’ rol.

We willen zo algemeen mogelijk zijn en niet vanuit een bepaalde geloofsovertuiging of culturele achtergrond met suggesties aankomen. We hebben dit boek uit persoonlijke ervaring geschreven en volledig onafhankelijk. We zijn dus niet verbonden aan een organisatie. De tips en verhalen zijn zo algemeen mogelijk weergegeven en niet vanuit een bepaalde geloofsovertuiging of culturele achtergrond geschreven.

Dit boek is vooral bedoeld voor mensen die op relatief jonge leeftijd hun partner verliezen. Je geliefde verliezen, of je nou twintig, vijfenveertig of vijfenzeventig bent, is altijd verschrikkelijk. Maar er komen andere zaken op je af als je midden in het leven staat en een gezin met kinderen draaiende moet houden, dan wanneer je nog studeert of juist samen van jullie welverdiende pensioen aan het genieten bent. Met die jonge gezinnen in gedachten hebben we dit boek geschreven. Het is dus vooral bedoeld voor mensen tussen de pakweg vijfentwintig en vijfenvijftig jaar oud – met thuiswonende kinderen1 – van wie de partner overlijdt. Uiteraard kunnen ook mensen die jonger of ouder zijn en/of geen kinderen hebben iets hebben aan de informatie in dit boek. Hoewel misschien niet alles direct op hen van toepassing is, hopen we dat dit boek ook hen zal helpen. Daarnaast is het bedoeld als hulpbron voor mensen die dicht bij de weduwe of weduwnaar staan, zoals familieleden, vrienden en collega’s. Zij willen graag tot steun zijn, maar weten vaak niet hoe. We reiken tips en inzichten aan om dat zo goed mogelijk te doen.

Verder kan het boek, en dan vooral het derde deel, ook inzichten en misschien steun bieden aan degene die ziek is en komt te overlijden. Als je terminaal ziek bent, wil je vaak dingen regelen voor als je er niet meer bent. Om je overblijvende partner te helpen, om alles zo goed mogelijk na te laten voor jullie kinderen, om rust te krijgen. Hoe wrang ook, dit boek kan een overzicht bieden van de zaken die geregeld zouden kunnen worden en de wijze waarop, voorafgaand aan het overlijden.

Ten slotte kan het boek ook als hulpmiddel dienen voor hulpverleners en anderen die een ‘officiële’ rol hebben in het proces rondom het overlijden, zoals werkgevers, schooldirecteuren, notarissen, huisartsen en instanties (zoals de gemeente). Zij kunnen in dit boek misschien nieuwe inspiratie vinden voor de manier waarop met de weduwe of weduwnaar omgaan.

Het is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel gaat over het moment van overlijden tot en met het afscheid en de uitvaart. De allereerste periode na het overlijden is – in praktische zin – het meest intensief. Je moet een afscheid organiseren, jullie kinderen begeleiden, omgaan met de ‘buitenwereld’ en jezelf staande houden. Een hele hoop zaken in een heel korte tijd, terwijl je misschien het gevoel hebt dat je nergens toe in staat bent. Maar wat moet je precies doen, en hoe?

Het tweede deel gaat over de periode na de uitvaart. De eerste hectische periode en de waas van het overlijden tot en met het afscheid zijn voorbij. Het is haast ondenkbaar, maar het leven – jouw leven en dat van jullie kinderen – gaat verder. Dat betekent dat veel zaken geregeld of anders georganiseerd zullen moeten worden. Denk aan financiële vraagstukken (uitkeringen, toeslagen, hypotheek, bankzaken, enzovoort), maar ook aan veel praktische onderwerpen die zowel jou als jullie kinderen aangaan (bijvoorbeeld de verzekeringen en documenten die je moet meenemen als je op reis gaat met jullie kinderen) en nog veel meer. Deze zaken zetten wij voor jou op een rijtje.

In het derde deel bespreken we zaken die kunnen spelen in de periode vóór het overlijden, de periode waarin je partner ziek is. Hoewel niet iedere weduwe of weduwnaar hiermee te maken krijgt, willen wij het toch opnemen in dit boek, want ook tijdens een terminaal ziekteproces zijn er veel praktische vraagstukken. Wat kunnen jullie voorbereiden, welke keuzes hebben jullie te maken en wanneer beginnen jullie waarmee? Hoe begeleiden jullie de kinderen, wat en hoe communiceren jullie met de ‘buitenwereld’, hoe kom je nog aan jezelf toe? Voor deze onderwerpen en meer bieden we handvatten in deel III.

Het komt in eerste instantie misschien vreemd over dat we de periode voorafgaande aan het overlijden van je partner pas in het laatste deel bespreken. Maar niet iedereen die zijn of haar partner verliest, zal deze periode meemaken of hebben meegemaakt. Het overlijden kan immers heel plotseling en onverwachts zijn. Waar iedereen voor wie dit boek vooral bedoeld is wél door wordt getroffen, is het overlijden van de partner. Daarom beginnen we in deel i met het moment van overlijden.

Het schrijven van dit boek is gepaard gegaan met een traan en een lach. Waar de traan vandaan kwam (en komt) moge duidelijk zijn. Er zijn er vele gevloeid. De lach is misschien minder voor de hand liggend. Maar we hebben wel degelijk gelachen: om de dingen die ons zijn overkomen of die we zelf hebben gedaan in onze machteloosheid, onwetendheid of staat van verwarring. In het begin voelde het raar en ongepast om te lachen als we aan het schrijven waren over dit nare, verdrietige onderwerp. We voelden ons bijna schuldig als we een harde grap maakten. Maar na verloop van tijd hadden we het groeiende besef dat humor een krachtig wapen is om je even lichter te voelen en sterker te maken om weer verder te kunnen. Het is gewoon zo dat, als de tranen even op zijn of je het allemaal niet meer weet, humor soms je enige redmiddel is. Om die reden hebben we ervoor gekozen het boek hier en daar wat ‘luchtiger’ te maken met cartoons.

We hopen dat er in dit boek veel tips zullen staan die je in praktische zin kunnen helpen om door deze heel zware periode van je leven heen te komen. Zodat je het overlijden van je partner in spreekwoordelijke zin overleeft én van overleven weer naar leven kunt groeien.

Maar we hopen ook dat er af en toe iets in zal staan waar je om kunt (glim)lachen. Als we die twee zaken voor elkaar kunnen krijgen, dan zijn onze ervaringen nog ergens een héél klein beetje goed voor geweest en heeft dit boek zijn doel bereikt.

We wensen je heel veel sterkte en een zucht van herkenning of – beter nog – soms een glimlach tussen de tranen door.

Emilie en Xandra