De gedachte achter De dag dat de walvis kwam
Ik wilde hier al heel lang over schrijven, maar ik had nog een verhaal nodig. In een trein van Londen naar Liverpool las ik in een tijdschrift een wetenschappelijk artikel van Debora Mackenzie. De titel van het artikel luidde: ‘Kan een pandemie de westerse beschaving neerhalen?’ Het idee was doodgewoon, maar toch angstaanjagend. De theorie hierachter suggereert namelijk dat een samenleving zorgwekkend kwetsbaar wordt, wanneer deze zich boven een bepaald niveau ontwikkelt. Eenmaal op dat punt kan zelfs een kleine verstoring alles ineen laten storten. Zoals een grieppandemie dus. En daar had ik mijn verhaal.
Ik raakte gefascineerd door mysterieuze zaken als toeleveringsketens. De wijze waarop onze beschaving functioneert – alles wat nodig is om eten op tafel te krijgen – is labyrintisch geworden vanwege de complexiteit ervan, met hightech landbouwmachines, gekoelde magazijnen, gespecialiseerde distributienetwerken en steeds ingewikkeldere manieren van verpakken. Onze beschaving vertrouwt op de beschikbaarheid van brandstof en reserveonderdelen voor alle machines, op de gezondheid en betrouwbaarheid van chauffeurs en inpakkers en op tientallen andere systemen, zoals de elektronische uitwisseling van valuta, goede wegen-, spoor- en overige transportnetwerken…
En dan te bedenken dat elk van deze systemen gemakkelijk zou kunnen uitvallen! Het feit dat het allemaal zo ongelooflijk goed werkt, betekent automatisch dat we niet zien hoe riskant deze processen eigenlijk zijn. En toch zijn ze dat. Een kleine verstoring kan het hele mechanisme van onze beschaving tot stilstand brengen.
Deze gedachte staat ook centraal in De dag dat de walvis kwam. Een grieppandemie, afkomstig uit het Verre Oosten, wordt door passagiers op een langeafstandsvlucht onbewust naar Groot-Brittannië gebracht en daarna neemt de publieke angst het over. De olie-import stopt. Werknemers blijven thuis. Krachtcentrales komen tot stilstand. De winkels worden overvallen en de schappen worden leeggemaakt. Ik had een citaat in mijn hoofd: ‘Civilisation is only three square meals away from anarchy.’ Dit citaat, afkomstig uit de tv-serie Red Dwarf, werd de drijfveer achter mijn verhaal.