Interview met Juan Gabriel Vásquez en Sergio Cabrera over De terugblik

Juan Gabriel, hoe kwam u op dit verhaal?

Juan Gabriel Vásquez: Ik ken Sergio al bijna twintig jaar en wist iets over zijn leven. Ik had bijvoorbeeld Octubre en Pekin van Santiago Gamboa gelezen, waarin hij spreekt over de jaren van Sergio in het China van Mao. Maar toen ik in juli 2012 terugkwam naar Colombia, begonnen we elkaar vaker te zien en het werd al snel duidelijk dat zijn avontuurlijke leven veel meer was dan alleen een leven vol avontuur: het was een metafoor voor een periode in de 20e eeuw die de hele wereld heeft veranderd. Vanaf 2013 sprak ik regelmatig met Sergio en stelde vragen om hem te begrijpen, zoals ik altijd doe bij het schrijven van mijn boeken. Sergio is iemand met een unieke levenservaring en bovendien, hoewel hij het ontkent, met een buitengewoon geheugen. Zo vulde ik uren van opnames en notitiepagina’s terwijl ik De vorm van ruïnes schreef, de essays van Viajes con un mapa blanco en de verhalen van Canciones para el incendio. Tegen de tijd dat de pandemie uitbrak en we allemaal binnen moesten blijven, wist ik al welk soort boek ik wilde schrijven. Toen begon het proces om de andere personages van het boek op te zoeken – Marianella Cabrera, de zus van Sergio, en Carl Crook, een vriend van hen beiden tijdens de jaren in China – en zo het complete verhaal te vertellen, of zo compleet mogelijk althans.

Sergio, wat was uw eerste reactie op het voorstel van Juan Gabriel om uw leven in een roman te veranderen?

Sergio Cabrera: Ik vond het een voorrecht dat hij mijn verhaal wilde vertellen omdat ik het literaire werk van Juan Gabriel ken en bewonder. Er was mij wel vaker gevraagd om over mijn leven te schrijven, maar ik vond dat lastig, vooral omdat het moeilijk is om iemand te vinden die de juiste toon zou gebruiken. Want mijn verhaal gaat over zoveel verschillende periodes, culturen en episoden, van de Chinese Culturele Revolutie, via de Colombiaanse guerrilla naar mijn filmwerk. Dat goed doseren, in balans brengen en al die overgangen kunnen maken is moeilijk en met Juan Gabriel had ik het gevoel dat dit zou lukken.

Wat was de grootste uitdaging van dit project, Juan Gabriel?

Juan Gabriel Vásquez: Ten eerste om de buitengewone ervaring van Sergio en zijn familie recht te doen. Een roman schijven over een verhaal dat al van bekend is, ligt de nadruk op het vinden van de juiste stem en constructie. Het kostte me veel tijd en veel versies om de stem te vinden die het verhaal kon vertellen. Ik begon de roman zeven keer, elke keer met een andere strategie, voordat ik me realiseerde dat de beste methode de meest voor de hand liggende was: de klassieke derde persoon, waarin de verteller verdwijnt uit het verhaal. Met andere woorden, ik wilde dat Sergio en zijn familie het hele podium innamen. Ten tweede, misschien een nog moeilijkere uitdaging, om de ideologische ontwikkeling van de personages te vertellen en daarbij te respecteren wat ze op elk moment dachten. Dit is een roman over onze relatie met ideologieën, hoe ideeën ons privé- of emotionele leven opbouwen. Ik moest in staat zijn om te begrijpen wat deze mensen op elk moment van hun leven geloofden of voelden wanneer ze dat geloofden of voelden. Dat vereiste veel verbeeldingskracht en dat was de grootste uitdaging van dit boek.

Sergio, wat waren de beste en slechtste ervaringen die je hebt opgedaan als getuige van de Culturele Revolutie in China?

Sergio Cabrera: Ongetwijfeld heeft het persoonlijk meemaken van de Culturele Revolutie me enorm veel geleerd over hoe mensen macht en manipulatie inzetten om zichzelf te handhaven of simpelweg te overleven. Ik leerde de gruwelen van willekeur, collectieve terreur en menselijke absurditeit kennen, harde maar goede lessen om de mens te begrijpen en te kennen. Vooral om de verwoestende effecten van fanatisme en wreedheid te begrijpen en weg te blijven van het risico om op die manier naar de wereld te kijken: door anderen uit te sluiten, te straffen of te elimineren. Getuige zijn geweest van zoveel fanatisme heeft me er tegen gewapend, en daarom denk ik dat ik zeer moeilijke momenten in mijn leven heb kunnen overwinnen. Nu, als je terugkijkt, is het noodzakelijk om jezelf af te vragen: zou de wereldmacht die China vandaag de dag is, hebben bestaan zonder de Culturele Revolutie en als degenen die uiteindelijk zegevierden niet hadden gewonnen?

En ten slotte, een vraag voor jullie beiden, wat denken jullie van het eindresultaat?

Sergio Cabrera: Ik heb altijd gedacht dat het verhaal van mijn leven en dat van mijn familie, de ervaringen van jonge mensen zoals ik, vol romantische ideeën om de mensheid te verbeteren, vol dromen en ideologieën kon dienen als illustratie van het einde van de twintigste eeuw en zonder twijfel heeft Juan Gabriel de essentie hiervan weten over te brengen. Bovendien begreep hij de complexiteit en emotionele nuances van intense momenten in mijn leven en heeft ze met veel subtiliteit, diepgang en respect verteld. Toen ik de roman las, bleek mijn intuïtie om Juan Gabriel mijn verhaal toe te vertrouwen juist was.

Juan Gabriel Vásquez: Nou, ik ben niet degene die deze vraag moet beantwoorden, maar de lezers. En ik hoop dat ze dat zullen doen. Wat ik kan zeggen, is dat het een eer was om dit boek te schrijven, en een enorme voldoening dat het resultaat aan mijn verwachtingen en die van het hoofdpersonage voldoet. Natuurlijk gebeurt het niet vaak dat het hoofdpersonage van een roman het verhaal van zijn eigen leven kan lezen en er commentaar op kan geven. Dat is heel spannend voor degene die schrijft, vooral wanneer het personage ook nog een geweldige verteller is. Het beste moment van dit project was toen Sergio de eerste voltooide conceptversie las en de magische woorden zei: “Ja, zo was het”. Op dat moment kon ik weer ademen, en ik vermoed dat hij dat ook kon.