Kunst of namaak?

Kunst van namaak onderscheiden

Om kunst van namaak te onderscheiden zijn er experts in de wereld: kunsthistorici, handelaren, museumdirecteuren. Maar ondanks hun inspanningen wordt er veel valse kunst verhandeld en hangen de musea in de wereld er vol mee. Er zijn bronnen die beweren dat meer dan veertig procent (!) van wat er wereldwijd in de musea hangt niet is gemaakt door degene wiens naam eronder staat. Of dat waar is valt niet te bewijzen, maar als zelfs de helft namaak is dan betreft dat een enorm aantal kunstwerken.

Hoe komt het dat er zoveel valse kunst in der wereld is? Blijkbaar is de vraag groot en zijn we goed in het vervalsen.

Het is het verhaal van een bekende vervalser die in een museum ergens ter wereld voor een schilderij van de Spaanse meester Miro stond en aan zichzelf moest toegeven dat ie best aardig gelukt was!

Kunst is handel

In kunst valt heel veel geld te verdienen.

Niet alleen in de kunsthandel, de galeries en de bekende verkoophuizen als Sotheby’s, maar het is ook een veelgebruikt betaalmiddel in de drugswereld. Veel drugstransporten worden voor een deel bekostigd met kunst, of de kunst fungeert als onderpand. Soms gaat het hier om kunst die is gestolen en geruisloos is vervoerd naar een onbekende plek op aarde. Kunst kent immers geen grenzen en is een taal die iedereen spreekt. Kunst behoudt zijn waarde.

Sotheby’s, London

Kunst is amusement

Het museum bestaat bij gratie van zijn collectie.

Nieuw opgedoken doeken van oude meesters trekken heel veel publiek. Mensen staan soms uren in de rij om zo’n bijzondere ontdekking te mogen bewonderen en musea werken daar graag aan mee. Zij kloppen zich trots op de borst als hoeders van ons nationale kunstbezit (en dat zijn ze natuurlijk ook) maar het zijn ook toeristenfuiken. Voor de economie van grote en kleinere steden zijn de musea van levensbelang. De geïnteresseerde reiziger die van ver komt om een aantal meesters uit de Gouden Eeuw te bekijken, of benieuwd is naar de nieuwste ontwikkelingen in de moderne kunst, logeert in plaatselijke hotels, eet in plaatselijke restaurants en koopt zijn souvenirs in de plaatselijke shops. Toeristen geven graag hun vakantiegeld uit aan museumbezoek, maar ze willen er natuurlijk wel van verzekerd zijn dat ze naar het echte spul staan te kijken!

In de rij voor het musuem, © Marcus Linder

En daar zit hem de kneep. De belangen zijn groot en het is voor sommigen kennelijk te verleidelijk om af en toe een oogje dicht te doen. Niet eens altijd bewust. Soms laten ook de experts zich in blind enthousiasme vanwege die enorme ontdekking die ze hebben gedaan leiden tot een onverantwoorde beslissing, waar men achteraf maar moeilijk op kan terugkomen.

Kunst is prestige

Zoals in de zaak van de De Emmaüsgangers, een “nieuwe Vermeer” die in de jaren dertig van de vorige eeuw opdook.

Er zijn tot op heden maar een stuk of 35 schilderijen van Vermeer bekend (van Rembrandt wel het tienvoudige), dus toen er een onbekend meesterwerk van zijn hand opdook was dat niet minder dan een wereldsensatie. De toenmalige kunstpaus Abraham Bredius bevestigde de echtheid van het doek, waarna museum Boijmans van Beuningen het net voor de neus van het Rijksmuseum kon wegkapen.

Han van Meegeren, de schilderende vervalser, werd er schatrijk van.

Ook toen er twijfels ontstonden over de afkomst van de Emmaüsgangers hield Bredius bij hoog en bij laag vol dat het hier om een echte Vermeer ging. Het draaide hier niet langer om het schilderij alleen, het ging om zijn reputatie! Bovendien had niemand baat bij de ontmaskering van het doek, zeker Boijmans van Beuningen niet…

Toen pal na de Tweede Wereldoorlog Han van Meegeren zelf toegaf het doek te hebben geschilderd was de afgang van de gevestigde orde in de kunstwereld compleet.

De Emmaüsgangers (1937), vervalsing die voor een Vermeer moest doorgaan. (Wikimedia)

Kunst heeft vele gezichten en is van grote culturele en financiële waarde, maar kunst is er ook om van te genieten. En vooral dat laatste zou ik u van harte willen aanbevelen!

Peter Römer